Γκιάλτρουλ Ρίνποτσε
Κανένας μέσα σε αυτόν τον κόσμο δεν θέλει τον φόβο, την δυστυχία, την φτώχεια, όλα όμως αυτά τα προβλήματα υπάρχουν, άσχετα από το πόσο σκληρά παλεύουν με αυτά οι άνθρωποι. Φαίνεται ότι τα προβλήματα του σημερινού κόσμου είναι πολύ σοβαρότερα από τα προβλήματα που είχαν παλιότερα οι άνθρωποι. Τώρα υπάρχει πολύ πίεση, μεγάλες πιθανότητες για ατυχήματα κλπ. οι άνθρωποι έχουν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα μέσα στο νου τους. Για παράδειγμα, όλη αυτή η πληθώρα των διαφημίσεων δημιουργεί συνθήκες που βοηθούν την δημιουργία προσκολλήσεων και οπουδήποτε υπάρχουν αντικείμενα, τα επιθυμεί κανείς.
Ο κάθε ένας αναζητά την άνεση και θέλει να είναι ελεύθερος από την δυστυχία, αλλά δεν είναι. Ο λόγος που ακόμα υποφέρετε και δεν μπορείτε να λύσετε τα προβλήματά σας είναι επειδή οι αιτίες τους δεν είναι κάτι εξωτερικό, αλλά βρίσκονται μέσα στο νου σας. Η αληθινή δυστυχία της φτώχειας δεν σχετίζεται με υλικά πράγματα, όπως είναι τα χρήματα. Η δυστυχία βρίσκεται μέσα στο νου σας. Για παράδειγμα, μερικοί έχουν πολλά χρήματα, αλλά δεν είναι ευτυχισμένοι ή ικανοποιημένοι, επειδή σκέφτονται ότι χρειάζονται ολοένα και περισσότερα. Ένας πλούσιος μπορεί να μην βασανίζεται από την φτώχεια, αλλά και πάλι μπορεί να είναι δυστυχής.
Η νοητική εξάσκηση και τα τρία δηλητήρια
Κατανοώντας ότι η φτώχια βρίσκεται μέσα στο νου, μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς πολλές μεθόδους για να δουλέψει με τον νου, έτσι ώστε να ξεφορτωθεί αυτά τα προβλήματα και να έχει επιτυχία στην επαγγελματική και την προσωπική του ζωή. Για να το κάνει αυτό εξασκείται στην νοητική εξάσκηση. Για να κατανοήσει κανείς το αληθινό πρόβλημα και να μάθει πώς να απαλλαγεί από αυτό θα πρέπει κατ’ αρχήν να ξέρει το υπόβαθρο αυτού του προβλήματος, όπως ένας γιατρός πρέπει να ξέρει τι είδους αρρώστια έχει ο ασθενής πριν του δώσει το κατάλληλο φάρμακο.
Υπάρχουν πολλά προβλήματα μέσα σε αυτόν τον κόσμο που παράγονται από τα ‘‘τρία δηλητήρια’’, το δηλητήριο της άγνοιας και της παρανόησης, το δηλητήριο του θυμού και το δηλητήριο της επιθυμίας. Ονομάζονται ‘‘δηλητήρια’’ επειδή όλα τα προβλήματα ξεκινάνε από αυτά. Και θα συζητήσουμε για το δηλητήριο του θυμού.
Ο θυμός προκαλεί τα περισσότερα προβλήματα στην καθημερινή ζωή – σας κάνει και αισθάνεστε άβολα, σας αποτρέπει από το να έχετε μια επιτυχημένη εργασία και γίνεται αιτία να μην τα καταφέρνετε και στην άσκηση του Ντάρμα. Η άσκηση όμως της εξάσκησης του νου μπορεί να σας βοηθήσει να χειριστείτε τον θυμό και να απαλλαγείτε από τα προβλήματα που δημιουργούνται από αυτόν.
Ο θυμός παράγεται από το υπερβολικό ενδιαφέρον για τον εαυτό και από την αυτό-προσκόλληση. Όταν είστε πολύ προσκολλημένοι στον εαυτό σας αγνοείτε και δεν σέβεστε τα συναισθήματα των άλλων. Με υπερβολικό αυτό-ενδιαφέρον, το άλλο άτομο συχνά αντιδρά αρνητικά κάτι που προκαλεί δυστυχία, δυσφορία και θυμό. Υπερβολική αυτό-προσκόλληση και έλλειψη σεβασμού των συναισθημάτων των άλλων δημιουργεί δυσαρέσκεια και όταν είστε δυσαρεστημένοι με αυτό που έχετε, γίνεστε δυστυχείς. Επειδή όταν έχετε υπερβολική προσκόλληση και έγνοια για τον εαυτό σας και επιθυμείτε κάτι, τότε αναπόφευκτα πληγώνετε τους άλλους ανθρώπους για να αποκτήσετε το αντικείμενο της επιθυμίας σας. Ειδικά αν το θέλετε τόσο πολύ, που δεν σας νοιάζει αν θα πληγωθούν οι άλλοι. Επίσης η ανυπομονησία στην επιδίωξη ενός αποτελέσματος αποτελεί αιτία δυστυχίας και απογοήτευσης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, για να παραχθεί κάποιο αποτέλεσμα χρειάζεται χρόνος. Αν είστε ανυπόμονοι και δεν μπορείτε να περιμένετε τότε δεν θα υπάρχει επιτυχία και αυτό θα φέρει και πάλι δυστυχία και απογοήτευση. Έτσι αναπτύσσεται ο θυμός.
Υποτάσσοντας τις αιτίες του θυμού
Υπάρχουν δύο κύριες αιτίες δυστυχίας –η αυτό-προσκόλληση και η ματαίωση των προσδοκιών. Υπάρχουν επίσης δύο αιτίες θυμού –η πρωταρχική και η δευτερεύουσα. Η πρωταρχική αιτία του θυμού είναι το εγώ ή δυνατή αυτό-προσκόλληση. Όταν υπάρχει το ‘εγώ’ υπάρχει και το ‘δικό μου’, τα ‘πράγματά μου’, η ‘οικογένειά μου’ και όλος ο υπόλοιπος κόσμος που είναι συνδεδεμένος με αυτό το εγώ. Ακόμα και ένας εχθρός, είναι ο εχθρός ‘μου’. Όταν σκέφτεται κανείς κατ’ αυτόν τον τρόπο ολόκληρος ο κόσμος ξεκινά από ‘μένα’ και ‘εγώ’. Αν δεν έχετε πολύ δυνατή προσκόλληση στον εαυτό ως το ‘εγώ’, τότε δεν θα έχετε και πολλά προβλήματα με τους άλλους. Αν δεν έχετε αυτή την δυνατή τάση, τότε όλα σας τα προβλήματα και οι δυστυχίες θα είναι σαν αυταπάτες και ξέροντας ότι τα προβλήματά σας και η δυστυχία σας είναι μια αυταπάτη, δεν θα υποφέρετε και τόσο πολύ.
Η δευτερεύουσα αιτία του θυμού είναι η απογοήτευση, η ματαίωση των προσδοκιών σας. Όταν σας συκοφαντούν αισθάνεστε άβολα και μετά αισθάνεστε δυσαρέσκεια. Επίσης αν η δουλειά σας δεν είναι επιτυχημένη και πάλι αισθάνεστε απογοήτευση. Αυτά είναι τα πρώιμα στάδια του θυμού και τότε είναι η καλύτερη ώρα για να δουλέψετε εξασκώντας τον νου σας. Αν έχει ήδη εκδηλωθεί ο θυμός, τότε η εφαρμογή της εξάσκησης του νου είναι δύσκολη. Το κύριο πρόβλημα είναι ότι δεν μπορείτε να υποτάξετε τον θυμό σας και έτσι δεν θέλετε να ασκηθείτε στην εξάσκηση του νου, το μόνο που θέλετε είναι εκδηλώσετε τον θυμό σας. Αν θα θέλατε να χρησιμοποιήσετε την νοητική εξάσκηση, θα μπορούσατε στα σίγουρα να υποτάξετε τον θυμό, επειδή ο θυμός δεν υπάρχει στ’ αλήθεια. Αλλά το πρόβλημα εδώ είναι ότι απλώς θέλετε να αφήσετε τον θυμό σας να εκδηλωθεί.
Αυτός είναι και ο λόγος που η καλύτερη ώρα για να χρησιμοποιήσετε την εξάσκηση του νου είναι όταν η δυσαρέσκεια μόλις έχει αρχίσει και ο θυμός δεν έχει ακόμα εμφανιστεί. Αν γαληνέψουν οι πρωταρχικές αιτίες ή αν καταστρέψετε την πρωταρχική αιτία –το εγώ, τότε δεν θα προβάλλουν τα υπόλοιπα προβλήματα. Για να επέλθει αυτό το αποτέλεσμα θα πρέπει να εργαστείτε πάνω σε αυτό για πολύ χρόνο, αλλά αυτό που μπορείτε να κάνετε άμεσα είναι να μάθετε πώς να δουλεύετε με την δευτερεύουσα αιτία του θυμού – την δυσαρέσκεια, την απογοήτευση.
Και πως υποτάσσει κανείς την πρωταρχική αιτία του θυμού που είναι η αυτό-προσκόλληση και την δευτερεύουσα που είναι η δυσαρέσκεια; Κατ’ αρχή είναι σημαντικό και αποτελεσματικό να σκεφτεί κανείς τα αποτελέσματα του θυμού. Ο θυμός έχει δύο διαφορετικά είδη αποτελεσμάτων, εμφανή και αθεάτα. Τα εμφανή αποτελέσματα μπορούμε να τα δούμε στην παρούσα ζωή μας, ενώ τα αθέατα δεν μπορούμε.
Τα αθέατα αποτελέσματα του θυμού
Στην άσκηση των μποντισάττβα λέγεται ότι αν εκδηλώσετε πολύ δυνατό θυμό, τότε όλη σας η συσσωρευμένη αρετή θα καταστραφεί, χιλιάδες αιώνες αρετής και αυτό είναι κάτι πολύ επικίνδυνο. Μπορείτε να δουλεύετε πολύ σκληρά για να συσσωρεύσετε μεγάλη αρετή η οποία μπορεί να καταστραφεί μέσω του θυμού σε λίγα δευτερόλεπτα. Πρέπει να επαγρυπνείτε για αυτό. Από την άλλη, αυτό σημαίνει ότι αν ασκηθείτε στην υπομονή μια και μόνη φορά, θα συσσωρεύσετε μεγάλη αρετή. Ο Σαντιντέβα, ένας από τους φημισμένους μποντισάττβα λόγιους και μεγάλος δάσκαλος του διαλογισμού είπε ότι μπορεί κανείς να συσσωρεύσει την καλύτερη αρετή μέσα από την άσκηση της υπομονής, επειδή το χειρότερο κάρμα που μπορείτε να δημιουργήσετε, προκαλείται από τον θυμό. Η υπομονή και ο θυμός είναι τα δύο αντίθετα.
Αν εκφράσετε τον θυμό σας προς έναν μποντισάττβα μπορεί να καταστρέψετε την αρετή που έχετε συσσωρεύσει κατά την διάρκεια χιλιάδων αιώνων, αλλά αυτή η αρετή δεν καταστρέφεται αν εκφράσετε τον θυμό σας προς τους κοινούς ανθρώπους. Το πρόβλημα όμως εδώ είναι ότι δεν ξέρετε ποιός είναι ένας μποντισάττβα. Είναι πιθανόν ότι αυτός που είναι δάσκαλος και καλός ασκητής δεν είναι ένας μποντισάττβα, ενώ κάποιος άλλος που εμφανίζεται σαν ένα κοινό ον και δεν ξέρει τίποτα απολύτως για τον Βουδισμό είναι ένας μποντισάττβα. Είναι δύσκολο να πείτε ποιος είναι μποντισάττβα και ποιος όχι, έτσι είναι καλύτερα να μην θυμώνετε με κανέναν και να συμπεριφέρεστε σε όλους με σύνεση. Αν σέβεστε τους πάντες σαν να είναι μποντισάττβα, τότε σταματάτε το κακό κάρμα. Αυτό είναι το πρώτο που πρέπει να θυμάστε.
Το δεύτερο αόρατο σφάλμα του θυμού είναι η εμπειρία των κολάσεων. Υπάρχουν τρία κατώτερα πεδία που αντιστοιχούν στα τρία δηλητήρια: τον θυμό, την προσκόλληση και την άγνοια. Ο θυμός αντιστοιχεί στο πεδίο των κολάσεων, η προσκόλληση στο πεδίο των πεινασμένων φαντασμάτων και η άγνοια στο πεδίο των ζώων. Αν διαλογίζεστε πολύ και δεν ασκείστε στην υπομονή και θυμώνετε συχνά, τότε θα αποκτήσετε τα θετικά αποτελέσματα μετά από μεγάλη χρονική περίοδο. Ο θυμός σας αποτρέπει από την επίτευξη των στόχων σας.
Τα ορατά αποτελέσματα του θυμού
Αναφορικά με τα ορατά αποτελέσματα του θυμού, όταν αναπνέετε φυσιολογικά, φανερώνετε την σωστή αίσθηση μη-προσκόλλησης, όταν όμως ο θυμός είναι παρών, αισθάνεστε άβολα και στενάχωρα σωματικά. Δεν μπορείτε να καθίσετε ίσια, οι εκφράσεις του προσώπου σας, σας κάνουν αντιπαθή και είστε δυσάρεστοι στο περιβάλλον σας. Ο θυμός μειώνει την όρεξη και το φαγητό δεν έχει καλή γεύση. Ο δυνατός θυμός δεν σας αφήνει να κοιμηθείτε, ειδικά αν αισθάνεστε μίσος. Οι άνθρωποι που μισούν, στην πραγματικότητα τιμωρούν τους εαυτούς τους. Για παράδειγμα, αν δυό άνθρωποι φιλονικήσουν και μετά χωριστούν, ο ένας ίσως να ξεχάσει γρήγορα την φιλονικία, ενώ ο άλλος συνεχίζει να το σκέφτεται. Για όσο αυτός ο άνθρωπος αναβιώνει την φιλονικία, συνεχίζει και να υποφέρει.
Το χειρότερο πράγμα σχετικά με τον θυμό είναι ότι διαστρεβλώνει το νου. Οι αποφάσεις που παίρνει κανείς όταν είναι θυμωμένος είναι συνήθως λανθασμένες, αφού βασίζονται μόνο στο συναίσθημα και όχι στην γνώση. Οι αποφάσεις που παίρνετε όταν είστε θυμωμένοι καθοδηγούνται από δυσάρεστα συναισθήματα και γι αυτό τον λόγο είναι σημαντικό να αποφεύγετε τις αποφάσεις όταν αισθάνεστε θυμό. Ο θυμός καταστρέφει επίσης και τις φιλίες. Όταν θυμώνετε μπορείτε να πληγώσετε και να βλάψετε ακόμα και τους κοντινούς σας. Άπαξ και δεν αισθάνεστε πια θυμό, γεμίζετε από τύψεις γι αυτό που κάνατε μέσα στο θυμό σας, το οποίο προκάλεσε δυστυχία.
Αν θυμώνετε στην δουλειά σας, ακόμα και αν προσπαθείτε να το κρύβετε, ο πελάτης μπορεί να το αισθανθεί και έτσι μπορεί να χάσετε την επιχείρηση ή την εργασία σας. Δεν μπορείτε να κρύψετε τον θυμό – οι άλλοι άνθρωποι τον αισθάνονται πάντα και θα σας αποφεύγουν. Όταν χάσετε την ευτυχία σας θα χάσετε και την επιτυχία, κάτι που θα προκαλέσει περαιτέρω προβλήματα και μιζέρια, προκαλώντας περισσότερο θυμό, που θα κλιμακώνεται ολοένα και περισσότερο. Το να σταματήσετε τον θυμό σημαίνει το να σταματήσετε την εμπειρία των ενοχλητικών συναισθημάτων μέσα από το να πείτε στον εαυτό σας ‘‘αρκετά με αυτή την εμπειρία.’’
Μέθοδοι για να δουλέψει κανείς με τον θυμό και την δυσαρέσκεια
Και πως λύνουμε το πρόβλημα του θυμού; Δεν θα λύστε το πρόβλημα του θυμού με το να σκεφτείτε ‘Θα πρέπει να εξασκηθώ στην υπομονή’ ούτε με το να λέτε στον εαυτό σας ‘Ο θυμός είναι κάτι κακό, δεν θα πρέπει να θυμώνω.’ Ούτε αυτό θα δουλέψει. Χρειάζεστε τις κατάλληλες μεθόδους, που θα σας δώσουν τα μέσα να αντιδράσετε ενάντια στην δυσαρέσκεια. Πρέπει να μάθετε πως να δουλέψετε με το νου σας και τις απογοητεύσεις σας αμέσως, όταν συμβαίνουν και με αυτό τον τρόπο μεταμορφώνετε την δυσαρέσκεια σε ευτυχία.
Ερώτηση: Αυτό περιλαμβάνει και την δυσαρέσκεια που προκαλείται από την επιθυμία και την προσκόλληση;
Γκιάλτρουλ Ρίνποτσε: Η δυσαρέσκεια προέρχεται από τον θυμό, όχι από την επιθυμία. Η δυσαρέσκεια είναι θυμός. Ίσως η δυσαρέσκεια να είναι επιθυμία στα πρώιμα στάδια του θυμού –αυτό το μέρος θα μπορούσε να είναι επιθυμία. Υπάρχουν τρείς τρόποι για να δουλέψουμε με τις δυσαρέσκειές μας, για να λύσουμε αυτό το πρόβλημα. Η άσκηση μέσω της ανάλυσης που σημαίνει με το νου μας, η άσκηση με τις επιδεξιότητες και με την ορθή θεώρηση.
Για παράδειγμα, ο θυμός που προκαλείται από αρνητικά λόγια είναι κάτι που συμβαίνει συχνά, έτσι είναι ένα πολύ πρακτικό παράδειγμα. Όταν κάποιος μας λέει βαριές κουβέντες, δεν έχει σημασία αν είναι μέλος της οικογένειάς μας, φίλος ή ο σύντροφός μας, δεν μας αρέσει, αισθανόμαστε άβολα και μετά θυμώνουμε. Πρέπει να αναλύσουμε αυτό το συναίσθημα επειδή ακόμα και αν πούμε ‘Δεν θα πρέπει να θυμώνω’ ο θυμός είναι ακόμα εκεί. Πρέπει να αναλύετε τα συναισθήματά σας και να προσπαθείτε να ανακαλύπτετε τα αληθινά σας συναισθήματα. Η πρώτη ερώτηση είναι ‘Γιατί θυμώνω, γιατί αυτή η συγκεκριμένη λέξη με εξαγριώνει;’ Η λέξη αυτή καθ’ αυτή δεν προκαλεί τον θυμό, δεν προκαλεί σωματικό πόνο, αλλά πληγώνει τον νου μας, έτσι αυτή είναι η απάντηση.
Στην πραγματικότητα τα λόγια δεν πληγώνουν στ’ αλήθεια το νου μας. Φανταστείτε ότι δεν ξέρετε ούτε καν τι σημαίνει ο όρος, αρνητικά λόγια. Σε αυτή την περίπτωση δεν έχετε κάποιο λόγο για να θυμώσετε. Δεν είναι η ίδια η λέξη που μας κάνει να θυμώνουμε, είναι ότι προσκολλούμαστε στον κόσμο που προκαλεί τον θυμό μας. Είναι η προσκόλλησή μας στα αρνητικά λόγια που εκδηλώνεται και μας κάνει δυστυχείς. Αν κάποιος χρησιμοποιήσει την λέξη ‘ηλίθιε’ και εσείς δεν την έχετε ξανακούσει δεν θα θυμώσετε. Αυτό αποδεικνύει ότι οι λέξεις από μόνες τους δεν έχουν καμιά δύναμη, γίνονται ισχυρές λόγω του ότι κολλάμε σε αυτές. Αυτό αποδεικνύει επίσης ότι ο θυμός μας λειτουργεί μόνο λόγω των προσκολλήσεών μας, όχι λόγω αυτού που είπε ο άλλος, ούτε λόγο του ήχου που κάνει.
Αυτή είναι η πρώτη νοητική άσκηση που χρησιμοποιούμε για την δυσαρέσκεια ή τον θυμό που προκαλείται από βαριές κουβέντες. Είναι πολύ χρήσιμη και δρα άμεσα. Μετά ίσως να σκεφτούμε ‘Εντάξει, μπορώ να ασκηθώ σε αυτό όταν κάποιος μου πει κάποια σκληρά λόγια, αλλά τι γίνεται στην περίπτωση που κάποιος με χτυπήσει στ’ αλήθεια; Δεν μπορώ να το αγνοήσω, μου προκαλεί σωματικό πόνο. Άσχετα από ποια γλώσσα μιλάω, αν κάποιος με χτυπήσει, θα πονέσω.’ Πρέπει τότε να ζητήσεις από τον εαυτό σου να πάει ένα βήμα παραπέρα. Ασκήσου πρώτα με τα σκληρά λόγια και μετά θα είναι πιο εύκολο να χειριστείς τον σωματικό πόνο.
Αναρωτήσου, ‘Γιατί δεν θυμώνω όταν έχω πονοκέφαλο; Γιατί δεν θυμώνω αν έχω στομαχόπονο;’ Αντί να θυμώνεις προσπάθησε να κατευνάσεις τον πόνο σου και να τον ανακουφίσεις. Πάρε ένα φάρμακο, ξεκουράσου, φρόντισε τον εαυτό σου, γιατί να θυμώσεις με κάποιον που σε χτύπησε; Και απαντάς, ‘Γιατί το έκανε από πρόθεση. Ένας πονοκέφαλος δεν έχει νου!’ Τώρα αναρωτήσου ‘Γιατί κάνω προστερνισμούς, προσευχές και προσφορές προς τον Βούδα; Γιατί οι άνθρωποι κάνουν τελετές ενώπιον αγαλμάτων ή στούπες; Αυτά τα σύμβολα δεν έχουν νου, δεν μπορούν να με βοηθήσουν. Είναι όπως ένα τραπέζι, δεν διαθέτον νόηση, δεν έχουν κάποια πρόθεση. Αλλά παίρνω ευλογίες και ωφελήματα, ο νους μου γαληνεύει και αυτό με βοηθά και στην δουλειά μου.’ Πρώτα είπες, ‘Δεν με ενδιαφέρει το αποτέλεσμα, αν δεν υπάρχει πρόθεση.’ Αναφορικά με τον πονοκέφαλο δεν μας ένοιαζε το αποτέλεσμα επειδή ξέραμε ότι ο πονοκέφαλος δεν είχε την πρόθεση να μας βλάψει. Τώρα όμως όταν μιλάμε για προσευχές μπροστά σε αγάλματα, αυτό το επιχείρημα δεν είναι πια λογικό. Λέμε ότι δεν μας νοιάζει αν τα αγάλματα έχουν πρόθεση ή όχι, νοιαζόμαστε μόνο για το αποτέλεσμα –τις ευλογίες και τα ωφελήματα. Για να μπορέσουμε να απαλλαγούμε από τον θυμό δεν πρέπει να μας ενδιαφέρουν οι προθέσεις των άλλων. Η τρίτη νοητική εξάσκηση είναι το να παράγουμε καλή προαίρεση προς τους άλλους. Αν κάποιος πει κάτι καλό για μας, θα πρέπει να το θυμόμαστε και να βρούμε έναν τρόπο να ανταποδώσουμε την καλοσύνη.
Ερώτηση: Κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τις προθέσεις των άλλων, μια και είναι κυρίως συντονισμένες με την δική τους ευτυχία.
Γκιάλτρουλ Ρίνποτσε: Σκέψου το λίγο αυτό – όταν κάποιος σε χτυπήσει, θυμώνεις με το πρόσωπο αυτό ή με το ραβδί με το οποίο σε χτύπησε; Φυσικά θα πεις με το πρόσωπο, έτσι δεν είναι; Όχι με το ραβδί. Θα πρέπει να θυμάσαι ότι το άτομο αυτό σε χτύπησε μόνο και μόνο επειδή ήταν θυμωμένο. Ο θυμός είναι αυτό που έκανε βίαιο αυτόν τον άνθρωπο. Εδώ, ο άνθρωπος είναι σαν το ραβδί και ο θυμός είναι σαν τον άνθρωπο που ελέγχει το ραβδί. Ο νους σου θα πρέπει να είναι τόσο ανοιχτός, έτσι ώστε να μην υπάρχει πάτος στο ποτήρι. Άσχετα από πόσες φορές σε χτυπάνε, ο νους σου πρέπει να είναι πάντα ανοιχτός.
Πότε να ασκηθεί κανείς στην νοητική εξάσκηση
Είναι επίσης σημαντικό να ασκηθεί κανείς την σωστή στιγμή. Η άσκηση της εξάσκησης του νου έχει πολύ μικρή χρησιμότητα όταν είστε ευτυχισμένοι, χωρίς προβλήματα ή όταν είστε μόνοι σας. Μπορεί να κάνετε κάποια μικρή πρόοδο και έτσι, αλλά πάρα πολύ αργά. Η σωστή στιγμή για την άσκηση είναι όταν αισθάνεστε θυμό λόγω των πράξεών κάποιου. Τότε θα πρέπει να ασκηθείτε. Ίσως να σας φαίνεται δύσκολο και μερικές φορές θα αισθάνεστε άβολα να ασκηθείτε όταν οι άνθρωποι σας κάνουν να θυμώνετε, αλλά δουλεύει και είναι πολύ αποτελεσματικό. Αυτή η μέθοδος θα σας μεταμορφώσει σε έναν μποντισάττβα, που τον αγαπούν όλοι.
Και κάποιες προτάσεις για την άσκησή σας. Για να αποκτήσετε τα θετικά αποτελέσματα της άσκησής σας, να ασκείστε πάντοτε στην υπομονή. Στις ασκήσεις που κάνουμε για την αρετή και την σοφία, την μεγαλύτερη αρετή την αποκτούμε μέσα από την άσκηση της υπομονής. Μεταξύ των έξη Τελειώσεων αυτή φέρνει την μεγαλύτερη αρετή.
Ερώτηση: Άσκηση υπομονής σημαίνει να θυμόμαστε απλά να είμαστε υπομονετικοί ή να λέμε ‘Πρέπει να έχω υπομονή;’
Γκιάλτρουλ Ρίνποτσε: Όχι, πρέπει να το κάνετε, πρέπει να είστε υπομονετικοί. Όσο περισσότερο ασκείστε στην υπομονή, τόσο περισσότερο ασκείστε στο έλεος. Αν ασκηθείτε στην υπομονή θα μπορέσετε να δείτε τον πόνο και τον θυμό των άλλων και θα αντιδράτε μέσα από έλεος. Η υπομονή και ο θυμός δεν μπορούν να συνυπάρχουν την ίδια στιγμή, έτσι ένα θυμωμένο πρόσωπο δεν έχει ούτε πολλή υπομονή, ούτε και έλεος. Βέβαια όλοι μας θέλουμε να είμαστε ευσπλαχνικοί, αλλά είναι λίγο δύσκολο.
Για να παράγουμε έλεος θα πρέπει να σκεφτούμε την δυστυχία των άλλων και ότι ίσως να υπήρξαν γονείς μας σε προηγούμενες ζωές και μας είχαν φερθεί με καλοσύνη. Αυτός ο τρόπος σκέψης μας βοηθάει να παράγουμε έλεος. Ένας ακόμα καλύτερος τρόπος για να παράγουμε έλεος είναι να προσπαθήσουμε να μειώσουμε τον θυμό μας. Καθώς μειώνετε τον θυμό, το έλεος αυξάνεται φυσικά, σαν την θερμοκρασία.
Ένας άλλος τρόπος για να καλλιεργήσετε θετική αντίληψη είναι να στοχαστείτε πάνω στο προηγούμενο κάρμα σας και να σκεφτείτε ότι θέλετε να καθαρίσετε αυτό το κάρμα μέσα από την εμπειρία σας. Σκεφτείτε ότι θέλετε να βάλετε ένα τέλος σε αυτό το είδος του κάρμα και την καρμική σχέση με αυτό το άτομο, μέσα από το να βιώσετε την κατάσταση και να μην δημιουργήσετε νέο κάρμα εσείς οι ίδιοι. Αυτή είναι μια ακόμα θετική αντίληψη. Σκεφτείτε ότι κάθε άνθρωπος και η φύση κάθε ανθρώπου είναι αθώα.
Ερώτηση: Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι η φύση του καθενός είναι αθώα.
Γκιάλτρουλ Ρίνποτσε: (Ο Ρίνποτσε γελάει) Αν ο θυμός δεν χειραγωγούσε τον άνθρωπο, αυτός δεν θα ‘ρχόταν να σε χτυπήσει ή να σου πει βαριές κουβέντες. Θα το κάνει αυτό, μόνο όταν εμφανίζεται ο θυμός, τότε δεν έχει άλλη επιλογή. Η εγγενής του φύση είναι αθώα. Αν το αναλύσεις παραπέρα, θα συνειδητοποιήσεις ότι έχει την Βουδική φύση που είναι αγνή και αθώα.
Ερώτηση: Η Βουδική φύση είναι απρόσωπη, ούτε αρνητική, ούτε θετική. Μπορεί να αποτυπωθεί είτε ως καλή είτε ως κακή, που σημαίνει ότι όλες οι πιθανότητες παίζουν. Η Βουδική φύση είναι περισσότερο ουδέτερη από αθώα;
Γκιάλτρουλ Ρίνποτσε: Όταν τα τρία δηλητήρια δεν είναι παρόντα μέσα στο άτομο, τότε αυτός ή αυτή είναι φωτισμένη. Αν δεν υπάρχουν τα τρία δηλητήρια μέσα στο άτομο, τότε δεν έχει προβλήματα. Όταν κάποιος μειώσει τα τρία δηλητήρια και απελευθερωθεί, τότε δεν χρειάζεται άλλες μεθόδους. Αν είναι χωρίς αρνητικότητες, τότε οι καλές του ιδιότητες είναι παρούσες. Δεν χρειάζεται να προσθέσουμε θετικά πράγματα στην Βουδική μας φύση, που σημαίνει ότι η φύση μας δεν είναι το μηδέν, είναι η θετικότητα. Όταν ο νους σας είναι γαλήνιος, έχετε απελευθερωθεί – αυτή είναι η άσκηση παραγωγής της ορθής αντίληψης.
Μπορείτε να ασκηθείτε στο Ντάρμα κάθε στιγμή και με τόσους πολλούς διαφορετικούς τρόπους, επειδή ο θυμός μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε δεδομένη στιγμή. Ο σπόρος της φώτισης είναι η άσκηση του μποντισάττβα. Αυτό που σας κάνει έναν μποντισάττβα είναι η άσκηση της μποντιτσίττα (η επιθυμία να ωφελήσετε όλα τα όντα) και η μποντιτσίττα είναι το αντίδοτο στο θυμό. Αυτό είναι πολύ σημαντικό και στην πνευματική σας άσκηση και στην καθημερινή σας ζωή. Ο θυμός είναι το κύριο πρόβλημα και αν υπάρχει και πολύ μεγάλη επιθυμία είναι και αυτό επίσης ένα πρόβλημα. Είναι λίγο πιο εύκολο να δουλέψει κανείς με την επιθυμία παρά με τον θυμό, αν δεν είναι πάρα πολύ μεγάλη, αλλά και η επιθυμία και ο θυμός δουλεύουν ενάντια στην μποντιτσίττα.
Ερώτηση: Πως μπορεί κανείς να ξέρει αν η επιθυμία του δουλεύει άμεσα εναντίον του ίδιου του, του εαυτού;
Γκιάλτρουλ Ρίνποτσε: Πρέπει να σκεφτείς αν είναι δυνατό.
Ερώτηση: Σκέφτομαι περισσότερο με όρους της κουλτούρας μας, που όλοι μας είμαστε καθημερινά προσηλωμένοι σε έναν στόχο, και εγώ ο ίδιος, έχοντας τόσες πολλές επιθυμίες, θέλοντας τόσα πολλά.
Γκιάλτρουλ Ρίνποτσε: Ναι, σίγουρα, αυτό δεν είναι καθόλου ικανοποιητικό. Αυτός είναι ένας άλλος τρόπος άσκησης για να σκεφτούμε- τα σφάλματα και τα μειονεκτήματα της επιθυμίας. Συνήθως η επιθυμία επικεντρώνεται είτε πάνω σε ένα άτομο, είτε πάνω σε αντικείμενα για το εγώ. Το εγώ συνδέει τις επιθυμίες που σχετίζονται ειδικά με την άσκηση της σοφίας, αλλά αυτό είναι ένα διαφορετικό θέμα. Εδώ πρέπει να ασκηθείτε στις διδασκαλίες πάνω στην κενότητα.
Η ρίζα της επιθυμίας είναι η προσκόλληση. Πρέπει να ασκηθείτε με το να σκέφτεστε και να θυμάστε τις διδασκαλίες πάνω στην κενότητα – αυτό θα κάνει την επιθυμία σας πολύ κούφια. Η προσκόλληση θα είναι ακόμα εκεί, αλλά δεν θα αισθάνεστε πια τόση δυστυχία λόγω αυτής, επειδή η προσκόλληση γίνεται πιο επιφανειακή και λιγότερο συμπαγής.
Αναφορικά με τον στοχασμό πάνω στην προσκόλλησή μας πάνω στα αντικείμενα, μπορούμε να σκεφτούμε τα μειονεκτήματα της κατοχής αυτών των αντικειμένων. Πρώτα απ’ όλα, οι άνθρωποι περνάνε μεγάλες ταλαιπωρίες και δυστυχίες για να αποταμιεύσουν κλπ. Πρέπει να δουλεύουν από νεαρή ηλικία και να πιεστούν πολύ για να κερδίσουν χρήματα. Όταν έχουμε μαζέψει κάποια χρήματα είμαστε πια μεγαλύτεροι και έχουμε άλλο πρόβλημα. Άπαξ και έχουμε αποκτήσει κάτι θα πρέπει και να το προστατεύουμε και αυτό δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερη δυστυχία. Φοβόμαστε ότι οι άλλοι θα μας ζηλεύουν και ίσως και να φοβόμαστε ότι θα μας σκοτώσουν για να πάρουν τα πράγματά μας.
Ο φημισμένος δάσκαλος του διαλογισμού Μπάτου Ρίνποτσε είπε ότι αν έχεις μια κατσίκα η δυστυχία σου θα είναι τόσο μεγάλη όσο η κατσίκα. Αν έχεις ένα γιάκ ή δυστυχία σου θα είναι τόση μεγάλη όσο το γιάκ. Αν έχεις πολλά χρήματα ή ένα καλό αυτοκίνητο τότε θα στεναχωριέσαι ακόμα περισσότερο γιατί θα σκέφτεσαι ότι μπορεί να σου επιτεθούν ληστές για να σου πάρουν τα αγαθά σου. Αν δεν έχεις και πολλά πράγματα δεν στενοχωριέσαι, αφού κανένας δεν θα σου επιτεθεί.
Αν είμαστε ευχαριστημένοι με όσα έχουμε, τότε δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αυτό που θέλω να πω εδώ, δεν είναι ότι δεν θα πρέπει να έχετε χρήματα, να βγάζετε χρήματα ή να αποταμιεύετε χρήματα. Το θέμα εδώ είναι ότι αν δεν είστε ευχαριστημένοι με αυτά που έχετε, αυτό αποτελεί πρόβλημα. Αν είστε ευχαριστημένοι, ακόμα και αν πρέπει να τα αφήσετε όλα πίσω σας, μπορείτε να το κάνετε χωρίς να αισθάνεστε δυστυχία.
Βουδισμός Σήμερα, Τεύχος 1, 1996
Το Πολύτιμο Ντάρμα 